Địa phận Thanh

Trích các đoạn liên quan tới nữ tu Mến Thánh Giá trong Thư chung địa phận Thanh. Quyển thứ hai. Hongkong, Imprimerie de la Société des Missions Étrangères, 1920, (764 trang).

(Thư viện Bibliothèque Asiatique, 28 rue de Babylone, 75006 PARIS)

Trang 111-112 :

Nhà thày không được vào nhà chị em (1799)

(« Dù mà trong phép nhà chị em cấm người nam… »)

Trang 298-299 :

Nhà chị em

Những xứ nào có nhà mụ, thì các ông nơi ấy [các cha quản xứ] phải xem cho kĩ phép nhà chị em dạy những điều gì, để biết đàng coi sóc người ta, nhất là trong toà giải tội. Dù bề trong dù bề ngoài đừng bảo chị em sự gì nghịch cùng các điều phép nhà hay là bề trên đã truyền : đừng có giây vào những việc mình không có quyền liệu. Hoặc là chị em bất bình vuối nhau thì khuyên cho hoà, nhưng mà đừng thiên tư ai, đừng bênh chị nọ, trách chị kia, nhất là đừng trách kẻ làm đầu trước mặt chị em bao giờ, kẻo sinh bè đảng trong nhà và mất sự bằng yên. Trong sách « Luật phép riêng giúp đấng làm thày… v.v. », trang 147, có một đoạn dạy mấy điều về đàng ấy, thì các ông hãy xem và ra sức giữ.

Bấy lâu trước chị em chỉ có một việc đọc kinh cầu nguyện và làm ăn vuối nhau ; sau này có lẽ mà trông chị em sẽ giúp việc dạy dỗ người ta, nhất là trẻ nữ, cho nên các ông có cho người nào đi ở nhà mụ, thì phải kén chọn cho kĩ hơn khi trước.

Fêbruariô 1909.

Trang 427-432 :

Thư Đức Thày Jacôbê khuyên chị em (1792)

(« Chị em hằng phải nhớ lời ông thánh Bênađô… »)

Trang 432-433 :

Mấy điều bề trên cấm (1888)

(xem « Về nhà chị em » trong Sách thuật lại các thư chung địa phận Tây Đàng Ngoài, in tại Kẻ Sở, 1908, trang 276-278 ; hay trong Phép nhà chị em mến Câu rút Đức Chúa Jêsu, in lần thứ hai, Kẻ Sở 1907. Imprimatur Kẻ sở die 18 Januarii 1907, + Petrus Maria Ep. Vic. Ap., trang 37-38).

Trang 434 :

Mấy điều công đồng Kẻ Sặt truyền (1900)

(Chính bản văn của công đồng được in trong Synodo Tunquinensê. Công đồng hội lần thứ nhất. Miền Bắc Kỳ (Đàng Ngoài trong nước Annam), năm 1900. In tại Kẻ Sở, 1906, trang 62-66. Dưới đây, chỉ là bản văn cải sửa để thích nghi của giáo phận Thanh mà thôi).

Vậy Công đồng Bắc Kì hội lần thứ nhất đã bảy năm nay, truyền cho các đấng bề trên vừa phải chuyên cần gìn giữ dòng chị em mến câu rút Đức Chúa Jêsu, cùng ra sức mở mang cho tấn tới lên, vừa chỉ định mấy điều riêng cho chị em phải giữ nữa. Rầy Tòa thánh đã ưng nhận cho vững bền những điều ấy, thì thày lựa ý Công đồng mà cắt nghĩa trong thư này, cùng truyền từ rầy mà đi các chị em phải giữ như phép nhà vậy.

1. Về sự vào nhà mụ, thì không được nhận kẻ chưa đến mười lăm tuổi hay là quá ba mươi, kẻ đã có chồng, dù chồng bằng lòng cho nó vào mặc lòng, kẻ goá chồng và kẻ mới đi đạo chưa được bao lâu. Bấy nhiêu thứ người ấy có phép riêng Bề trên thì chớ, chẳng vậy thì không được nhận.

2. Về sự nhận kẻ xin vào nhà mụ thì vẫn phải cứ như phép nhà dạy trong Đoạn thứ ba, nhưng mà phải đổi hay là thêm mấy điều sau này :

Thứ nhất : Hễ người nào xin vào nhà mụ, thì bà mụ phải tra tính nết nó, cách ăn nết ở, tài năng và sức khoẻ phần xác, lại phải xét có dấu Đức Chúa Lời gọi thật hay là không ; có phải là muốn ở nhà mụ cho được rỗi linh hồn cho chắc hơn và cho được đi đàng nhân đức, hay là vì tính nhẹ dạ nhẹ trí, hay là buồn cha mẹ buồn anh em v.v.. Phải thử nó vừa đủ một năm, kể từ ngày mới vào.

Thứ hai : Khi thử được một năm đoạn, bà mụ và các chị em sẽ bỏ thẻ cách kín ; hễ mà được quá nửa phần chị em thuận nhận, thì sẽ cho người ấy vào nhà tập Phát Diệm, để học hành tập tành ở đấy một hai năm. Khi đã tập xong mà đã xét có đủ lẽ nên nhận, thì sẽ biên tên vào sổ chị em nhà nào bề trên sẽ chỉ. Rồi từ đấy mà đi, dù chị ấy có lỗi điều gì đáng phải loại ra mặc lòng, cũng phải có phép đấng Giám mục hay là cố chính, mới được đuổi chị ấy ra khỏi nhà mụ mà thôi.

Thứ ba : Ở nhà tập Phát Diệm sẽ chỉ một người chị em có phần khôn ngoan đạo đức, để xem sóc người mới vào và dạy đỗ tập tành, chẳng những là những việc ngoài và nghề nghiệp làm ăn, mà lại những việc lành phúc đức xứng đáng bậc mình. Sẽ tập nguyện ngắm, xét mình, xem sách, viết lách v.v..

1. Về sự mỗi một nhà nên nuôi mấy người, thì bà mụ và chị em sẽ xét, phần thì các việc phải làm trong nhà, phần thì sức lực nhà ấy có thể nuôi bao nhiêu người, thì hãy trình bề trên để người sai vừa đủ người, kẻo chị em phải lo lắng quá về sự kiếm ăn nuôi xác mà thiệt phần linh hồn chăng.

2. Các chị em sẽ để mọi sự làm của chung như phép nhà dạy. Không được lập vốn riêng, hay là buôn bán riêng mà để dành cho được sắm sửa, uống thuốc v.v.. Nhưng mà khi có chị em nào ốm nặng đáng uống thuốc, dù phải người đàn chị hay đàn em mặc lòng, bà mụ sẽ liệu thuốc men cho vừa sức ; không nên hà tiện hay là thương riêng kẻ đàn chị và bỏ kẻ đàn em mà lỗi nhân đức thương yêu. Chị em đã bỏ cha mẹ bỏ cửa nhà mà ở vuối nhau cho được giúp nhau làm tôi Đức Chúa Lời cách riêng, thì phải hết lòng thương yêu nhau và nâng đỡ nhau, nhất là khi ốm đau liệt lào. Mỗi nhà cũng nên lập một vốn riêng, để lấy lãi mà liệu thuốc men cho kẻ liệt, đừng để cho chị em phải đi cầu cạnh tiền thuốc nơi nọ nơi kia là điều ố danh nhà mụ. Vả lại kẻ liệt cũng phải nhớ mình đã dốc lòng giữ nhân đức khó khăn, cho nên dù thuốc men chẳng được như ý, cũng phải bằng lòng vậy. - Tuy rằng các nhà chỉ thông công vuối nhau về một sự cầu nguyện mà thôi, còn về đàng của cải thì nhà nào nhà ấy liệu riêng mọi sự cho chị em nhà mình. Nhưng mà khi có nhà nào nghèo túng quá, thì các nhà khác đủ ăn phải chịu khó phù giúp đỡ đần vừa sức mình. Rồi khi làm sổ tất niên, đã giúp nhà khác bao nhiêu, thì sẽ trình bề trên cho phải phép.

3. Các chị em phải cấm phòng chung một năm một lần. Người nào không cấm phòng chung được vì ốm liệt, hay là coi nhà, hay là ngăn trở cách nào làm vậy, thì bà mụ sẽ liệu cho chị ấy được cấm phòng riêng vài ngày tùy tiện. Nhưng mà không được để cho chị em nào mất ơn cấm phòng chung hai năm liền, cho nên khi bà mụ cất lượt các chị coi nhà ngày cấm phòng, thì không được cất kẻ đã không đi cấm phòng năm trước. - Mỗi một tháng một lần chị em sẽ cấm phòng một ngày, hoặc là chung hoặc là riêng tùy tiện ; mà ngày hôm ấy chị em sẽ xét lại cho kĩ những điều dốc lòng trong tuần cấm phòng trước đã giữ làm sao. – Về sự chịu lễ thì đã có thư chung gửi cho chị em vừa rồi. Mỗi một năm một lần sẽ đọc thư ấy trong tuần lễ Santi, để chị em nức lòng sốt sắng mà năng chịu lễ cho nên một ngày một ngày một hơn.

4. Về sự học và tập xem sách viết lách v.v.. Công đồng cấm nhặt không được tập vuối người nam, dù phải người nhà Đức Chúa Lời hay là người nhiều tuổi cũng vậy. Cho nên bà mụ sẽ cắt chị nào khá hơn để dạy các chị em khác.

5. Không ai được vào trong nhà mụ khi chẳng có việc cần và chẳng có phép thày cả coi sóc nhà ấy ; dù chính thày cả missionariô và các thày cả khác cũng đừng vào khi không có lẽ cần. – Gần cổng ngăn phải có một nơi trống để chịu khách, mà dù bổn đạo hay là nhà thày nhà hay là các thày cả, khi đến nhà mụ vì có việc gì, thì phải ở nhà khách ấy, không được vào nhà trong. Thày buộc nhặt bà mụ không được dong cho đàn ông nào vào nhà trong khi chẳng có phép riêng đấng Giám mục hay là cố chính. Lại khi chị em ra khách thì không ai được ra một mình, bà mụ phải cắt một người bạn ra vuối mới nên. – Vậy nhà nào có cổng ngoài mà thôi, chưa có cổng ngăn, hay là chưa có nhà khách như phép dạy, thì phải liệu làm cho xong trong vòng một năm.

6. Chẳng bao giờ thày cả hay là người nhà Đức Chúa Lời được phép ăn cơm trong nhà mụ sốt. Lại phải có phép riêng đấng Giám mục thì mới được làm lễ trong nhà nguyện nhà mụ.

7. Thày đã đặt Đức Cha Phó làm bề trên riêng coi sóc nhà chị em thay mặt thày, cho nên từ rầy mà đi mọi người chị em dòng mến câu rút Đức Chúa Jêsu phải nhận người là bề trên, mà vâng giữ các điều người sẽ truyền (1918).

8. Công đồng Bắc Kỳ dạy phải mặc áo mùi thâm khiêm nhường đơn sơ, chẳng pha sự gì điệu dáng phần đời.

9. Chị em không được ra khỏi nhà mụ khi chẳng có lẽ phải, lại ra lần nào thì phải có phép bà mụ lần ấy ; sau nữa bà mụ phải cắt một người chị em khác đi vuối, mà dù lúc đi đàng, dù khi đến nơi nào, thì không được lìa bỏ người bạn ấy. Hễ ai ra khỏi nhà thì bà mụ sẽ chỉ giờ phải về. – Đến tối chẳng ai được ra khỏi nhà mụ nữa, dù muốn đi đọc kinh vuối bổn đạo trong nhà thờ, dù muốn đi xưng tội cũng vậy ; trừ khi trong nhà thờ có làm lễ phép riêng, thí dụ chầu Mình Thánh, thì mới được ra ; song những ngày ấy chị em khi ra khi về, phải đi vuối nhau làm một. Thày cả sẽ chỉ một nơi riêng cho chị em nhà mụ ngồi trong nhà thờ.

10. Công đồng Bắc Kỳ xét chị em cày cấy gặt hái làm ruộng nương, nhất là những ruộng xa nhà, thì ngăn trở nhiều đàng và sinh điều rầy rà khó lòng cho chị em ; vì vậy ruộng nào xa nhà mụ hơn một giờ đồng hồ, thì công đồng cấm chị em không được làm, cho nên nhà nào có thứ ruộng thế vậy, thì phải phát canh hay là xin phép thày cho được bán mà tậu ruộng khác gần nhà. Còn những ruộng gần, thì Công đồng hãy còn làm thinh cho chị em làm, nhưng mà buộc nhặt một điều, là nội chị em không ai được trọ ngoài ban đêm cho được làm ruộng ấy. – Sau nữa Công đồng khuyên bà mụ và chị em phải liệu cách cho được bỏ dần dần nghề làm ruộng mà tập những việc xứng hợp đấng bậc mình hơn, thì dụ đan lát giệt chiếu giệt vải, chăn tằm, bắt tràng hạt, may áo Đức Bà hay là làm những đồ quen dùng trong nhà thờ. Nhà nào giệt vải thì hãy trình cố chính cố tràng, để khi mua vải phát cho người nhà chung nhà tràng, thì sẽ cứ giá chợ giá trung bình mà mua vải nơi chị em ; nhà nào đan mành mành hay là giệt chiếu v.v. cũng vậy.

11. Mỗi một năm bà mụ phải làm sổ tiêu sổ được trong nhà mình, cùng nhờ cố hay là cụ coi sóc nhà mình gửi nộp đấng Giám mục.

12. Nơi nào chị em đã nhận việc coi sóc nhà tiểu nhi và nhà thương, thì phải hết lòng chịu khó làm việc ấy cho nên, và năng nhớ lời Đức Chúa Jêsu đã phán rằng : « Hễ bay đã làm ơn cho kẻ rót hèn trong anh em Tao, thì bay đã làm ơn cho Tao mà chớ ». – Dù nơi nhà thương nhà tiểu nhi, chị em cũng phải giữ những điều đã truyền trước này (7), là đừng kể kẻ liệt và kẻ đem trẻ vào, còn thì không được để cho đàn ông ra vào trong nhà khi không có lẽ cần làm chi. – Nơi nào chị em dạy kinh bổn cho trẻ nữ và cho người đàn bà, thì phải làm việc ấy cho cẩn thận, vì là việc rất đẹp lòng Đức Chúa Lời và sinh ơn ích cho người ta lắm. Song khi bà mụ sai chị em ra ngoài dạy kinh bổn nơi bổn đạo mới hay là bổn đạo cũ chẳng kì, thì phải chọn những chị em đã có tuổi và đủ điều, lại phải sai hai người đi vuối nhau : không được sai chị nào đi một mình bao giờ sốt. Hễ đến ngày lễ cả những kẻ ấy phải về nhà mụ, phần thì cho được xem lễ và xưng tội chịu lễ, phần thì cho được trình các việc vuối bà mụ. Hoặc là nhà mụ xa lắm, thì phải đến nơi có thày cả làm lễ.

[1907]

Trang 440-441 :

Nhà tập (1913)

Đã mấy năm nay đã lập một nhà tập cho các chị em mới dâng mình cho Đức Chúa Lời; thì phải qua nhà ấy cho được thử lòng mình và cho được học ít điều cần, để sau này dạy các trẻ nữ, vì chưng trong lề luật các nhà chị em có câu rằng:

« Các chị em vào dòng này, thì phải dạy dỗ những con gái nhà có đạo cùng nhà ngoại đạo, cho nó biết mọi sự các con gái khôn ngoan phải biết. Hoặc vì rầy nước Annam cấm đạo chẳng liệu được ấy, song le ngày sau có phép bề trên mở cho rộng hơn, thì chẳng nên quên việc ấy, vì là chính việc các chị em vào dòng này phải làm. »

Ấy là những lời lề luật phép nhà chị em dạy thì làm vậy. Rầy về sự đạo thì được bằng yên; lại có lẽ đoán chẳng khỏi bao lâu nhà nước sẽ mở nhiều nhà tràng dạy trẻ nữ. Những nhà đủ ăn sẽ cho con cái mình đi học, nếu địa phận ta không có người đạo đức chắc chắn đã học sẵn cùng đã biết đàng dạy, thì sợ rằng hoặc là có nhà nào vô ý vô tứ cho con mình đi học những tràng vô đạo mà thiệt phần linh hồn lắm chăng.

Vả lại xét cho cùng việc dạy trẻ nữ là việc người nữ phải làm thì xuôi hơn mọi đàng, mà bởi vì có nhiều đàn bà phần thì vất vả khó nhọc làm ăn, phần thì dốt nát mê muội, không biết đàng dạy con gái mình, cho nên cần phải có người nữ khác dạy thay, thì mới trông sau này sẽ được nhiều đàn bà ý tứ khôn ngoan biết đàng dạy con cái mình.

Thày xét bấy nhiêu lẽ ấy, thì ước ao chớ gì các chị em nhà dòng mến Câu rút học hành một ngày một hơn, thì đã định những điều sau này:

1. Các nhà mụ không được nhận người nào vào sổ nhà mụ, khi người ấy chưa qua nhà tập, như đã chỉ trong thư chung Dec. 1906, 2° (trang 434).

2. Các thày cả có gặp người nào đã quá 15 tuổi và chưa đến 30, là người sáng dạ khôn ngoan, có nết na đạo đức, lại sẵn lòng dâng mình trong nhà Đức Chúa Lời, thì sẽ trình bề trên cho nó vào nhà tập.

3. Có phải người chưa đến ít là 20 tuổi, cha mẹ có bằng lòng cho nó đi mới được cho vào.

Juniô 1913.

Trang 442

Mấy điều công đồng Kẻ Sở truyền (1912)

(« Tòa công đồng đã định các người nhà mụ annam về dòng chị em mến câu rút và dòng Ba ông thánh Duminhgô… »)

Trang 446 :

Ruộng đất nhà chị em (1920)

Đã có sắc Tòa thánh ngày 11 Maiô 1872 dạy rằng : ruộng đất của các nhà chị em là thật của Hội thánh (bona ecclesiastica), cho nên các nhà chị em không được đổi hay là bán hay là dâng cúng ; dù có xin phép thày cả bản xứ cũng chư đủ, phải có phép bề trên ban cho tỏ tường ; chẳng vậy thì chẳng những là lỗi trong điều nặng, mà lại việc đổi bán … phí đi hẳn, phải kể như không vậy. Canon 1530.

1920.

Trang 446 :

Sổ tất niên nhà chị em

Khi viết sổ tất niên các nhà, thì đầu sổ phải biên tên ba người đương thử làm việc, tên người, làm việc gì, làm mụ, làm chị ả, hay là giữ việc; vì bề trên cần phải biết, để khi có điều phải đòi hỏi mới tiện.

<<>>