« Truyện D́
Ysave Đệ ».
(Archives du couvent de
Cai-Mon, volume « Hanh », p. 71-79)
« Cha
Philpphê Minh tử v́ đạo ngày mồng 3 Juillet năm
1853, cùng đă đặng tặng lên bực đáng kính, th́
là người quê quán ở xứ Cái mơn.
Kiến
họ người cũng là một kiến họ rân rát
trong xứ nấy. Chôn xác Người cách 17 năm, là
năm [p. 72]
1870, th́ đă lấy cốt sang qua ḥm nhỏ trọng
hơn, mà óc Người hăy c̣n nguyên vẹn, cùng để
vào trong ḥm ấy, đoạn giao cho nhà phước Cái
mơn ǵn giữ.
Từ
ấy người đă d́u dắt nhiều cháu đến
ở gần giữ Người ; đă có 16
người bỏ thế gian vào ở nhà phước Cái
mơn, song bây giờ đă có 6 người ĺa khỏi
nơi sủng khóc lóc nầy. Bấy nhiêu người
ấy có ḷng tử tế cùng có trí trung, song nhứt là có
một người tên là d́ Ysave Đệ đă vào nhà
phước thuở 18 tuổi, là năm 1874, th́ chẳng
bao lâu đă trổi hơn chúng bạn, sốt sắng,
hiền lành, khôn ngoan hơn, học hành giỏi giắn
hơn và tấn tới trong đàng nhơn đức mau
hơn. Cách 2 năm, là năm 1876 th́ đă cho chị ấy
khấn hứa cùng đă sai đi dạy trường nam
trong họ.
Cuối
năm 2 trường thi, và lănh phần thưởng, th́
thuở nay mới một lần nầy trường nam
lấn hơn trường nữ mà thôi. Qua năm sau th́
trong nhà phước đă chọn d́ ấy giúp bà Bề trên
mà dạy các chị kỳ thử học hành, cùng tập
đi đàng nhân đức. Và những đều kẻ
bề trên đă phú cho d́ ấy dạy là đọc
tiếng Annam cùng tiếng Latinh, viết các tuồng
chữ, phép toán, phép đo, hát thường cùng hát lễ
nhạc, song nhứt là dạy cho biết [p. 73] nghĩa sách phần,
cho biết dọn chầu nhưng chịu phép rửa
tội, cho biết dọn người đạo mới
chịu phép Bí tích, dạy Sấm truyền cũ mới,
cùng chỉ vẽ cho biết nghề kim chỉ, hầu sau
dạy lại học tṛ, như may vá, thêu hoa, thêu ren, thêu
nệm làm bông v.v. Ấy là những cuộc học hành
kẻ Bề trên biết d́ ấy sốt sắng và
giỏi giắn th́ đă giao cho d́ ấy áp tắc và thật
đă làm xong việc lắm.
Cuộc
học đờn th́ chẳng bao lâu d́ ấy đánh theo kinh
Hội thánh xuôi xả. Cho nên có chín mười d́ học
lại với d́ ấy, th́ dạy được con
trẻ ngoài họ hát kinh Hội thánh cùng biết ḥa
đờn theo tiếng nó nữa.
Song
nhứt là trong việc tập tành các chị đi đàng
nhơn đức theo bực tu hành, th́ thật là d́ ấy
đáng gọi là thầy các chị kỳ thử, cùng
thật là người thượng hạng. Trước
hết, những đều d́ ấy tập luyện
những kẻ đă phú cho ḿnh, th́ d́ ấy cũng làm
gương rất trọn lành ; cách ăn ở
thật là người sốt sắng, hằng giữ ḷng
chơn chánh, thật thà, kính mến Chúa, thương yêu
người ta, hằng từ bỏ ḿnh, hằng giữ
ḷng trí b́nh tĩnh yên ổn. Dầu khi dạy chung các
chị, dầu khi dạy riêng từng người, th́ d́
ấy đều dạy [p. 74] cho biết cầm trí cầm
ḷng, biết đọc kinh nguyện gẫm luôn, biết
ưa làm việc, biết chịu khó, biết ước ao
chịu xấu hổ, biết kinh dể thế gian, cùng
những sự giả trá nó, biết từ bỏ ḿnh,
biết giữ nết nhiệm nhặt cùng giữ lề
luật cho chín chắn. Bổn tính mỗi chị, tư
chất tốt cùng tính nết xấu, th́ d́ ấy thấu
hiểu rơ ràng. Cho nên những đều hằng năm d́
ấy phải đến nhiều lần cùng tôi (P. Gernot)
mà thưa về những kẻ đă phú cho ḿnh th́ tôi cũng
rất đỗi nhờ mà làm phước cùng coi sóc
những linh hồn ấy.
Bởi
d́ ấy hiền lành nhịn nhục, cùng ở hết ḷng
với chị em như mẹ với con, th́ chẳng bao lâu
các chị liền đem ḷng tin cậy mọi đàng,
đến đỗi trong cuộc tới lui với d́
ấy th́ chẳng c̣n chút ǵ nghi ngại, một hết ḷng
thật thà mà tỏ bày cho thầy ḿnh biết những
đều ḿnh sợ sệt, những đều buồn
rầu, những sự lỗi, những sự ḿnh nghi nan,
những chước cám dỗ, những đều bối
rối trong lương tâm, cùng có khi dầu d́ ấy
chẳng muốn nghe chút nào, th́ cũng nói tội ḿnh ra
nữa, và nhiều lần cực chẳng đă, d́ ấy
phải nghe lời các chị xin mà đi thưa giùm
việc linh hồn cùng cha giải tội. Cho nên mỗi khi
cấm pḥng năm và cấm pḥng tháng th́ công việc tôi ra
dễ lắm.
Khi
đă thử một hai năm, cùng có khi một hai tháng [p. 75]
th́ đă đủ cho d́ ấy đoán chắc người
nào có ơn Chúa kêu gọi hay là không. V́ vậy mỗi năm
tôi có cho nhiều chị kỳ thử về nhà, v́ đă
biết Chúa chẳng kêu gọi vào bậc tu hành. Đă 5
năm trước tôi đă đặt một người
phụ lực với d́ ấy để mà xem sóc các
chị kỳ thử, song việc cai trị th́ hăy c̣n
về một tay d́ ấy mà thôi. Những măng lo lắng càng
làm nhiều công việc dường ấy, th́ lần
lần sức đă hao ṃn, và tôi nghe nói đau rang nơi
ngực, th́ tôi liền phát sợ, nhưng mà thương
ôi ! sợ cũng chẳng khỏi.
Cách
2 năm trước, là năm 1884, nhằm ngày lễ
Đức Bà chẳng hề mắc tội tổ tông, d́ và
đánh đờn và hát câu riêng trong kinh Glôriôsa, tại nhà
thờ họ, hát tiếng mạnh mẽ và thanh bai, nghe
thảnh thót cả và nhà thờ, thật chẳng chuyến
nào d́ ấy hát hay cho bằng chuyến ấy. Song
thương ôi ! là chuyến sau
hết, về vừa tới nhà phước th́ d́ ấy
thổ huyết nặng lắm. Tôi đă chọn thêm
một d́ khác nữa, cũng là cháu cha Philipphê Minh, cùng bà con
với d́ ấy, mà đặt lên phụ việc xem sóc [p. 76]các
chị kỳ thử, c̣n d́ ấy th́ tôi dạy nghỉ
hết mọi việc. Đă cho d́ ấy uống nhiều
thứ thuốc, thuốc tây, thuốc Annam, thuốc khí
nháng, thứ nầy tới thứ khác, cũng chẳng ra
chi. Cho uống thứ nào th́ d́ ấy cũng uống, song
mỉm cười mà nói rằng : « Mạnh lại
làm chi ? Cậu con đă đổ hết máu ḿnh ra
một lượt v́ Đức Chúa Giêsu, con cũng
đổ máu con ra v́ Đức Chúa Giêsu, và con đổ ra
cho đến giọt sau hết nữa. » Trong 2 năm
đau đó, th́ tôi đă dạy d́ ấy và các chị
kỳ thử làm việc chín ngày, làm đi làm lại
nhiều lấn khi th́ có ư kính Đức Bà hiện ra thành
Lourdes, khi th́ kính Đức Bà phù hộ, khi th́ kính cậu
ḿnh là cha Philipphê Minh tử đạo, nhưng mà xem ra
tiếng hèn mọn chúng tôi không thấu tới trời. D́
ấy cứ thổ huyết nhiều lần kế
lấy nhau, cho nên bịnh một lâu một ra nặng và
chẳng bao lâu th́ d́ ấy không c̣n ra pḥng kẻ liệt
được nữa.
Vă
lại pḥng kẻ liệt cũng ở trong nhà các chị
kỳ thử cho nên d́ ấy ở đó cũng là ở
giữa con cái ḿnh liên, và xưa nay những khuyên lơn an
ủi chẳng biết là bao nhiêu, bây giờ nằm đó
trong mấy tháng chầy, th́ hăy c̣n làm được có
một việc mà thôi, là làm gương hiền lành,
chịu khó nhịn nhục như đấng thánh vậy.
Nhưng mà bịnh càng ngày càng tấn, th́ d́ ấy chẳng
c̣n sức lực ǵ nữa ho [p. 77] một hai tiếng cũng
gần chẳng đặng. Dầu vậy, tôi cũng
đem ḷng trông cậy Đức Mẹ trả lại cho
tôi một người làm việc có tài có đức
dường ấy, th́ tôi đă dạy làm việc chín ngày
một phen sau hết mà kính Đức Mẹ hiện ra
nơi thành Lourdes, và phải khỉ sự cho ngày sau hết
trúng nhằm ngày lễ Đức Mẹ xuống tuyết,
đoạn ngày 25 tháng bảy tây, tôi đi Mỹ tho mà
giảng toàn xá, rồi th́ tuần sau lại xuống
Thủ ngữ mà giảng đó nữa. Đến ngày Chúa nhựt
là ngày mồng 8 tháng 8 tây, tôi về tới nhà chừng 7
giờ sáng, tức th́ tôi xuống nhà thờ nhà
phước cho đặng làm lễ. Cám ơn Chúa
đoạn, tôi sang qua pḥng kẻ liệt mà thăm d́
bịnh, và bảo d́ ấy hay, tôi mới hứa làm 9 ngày
lễ để kính Đức Bà, lại nói cho d́ ấy,
chắc ngày lễ Đức Bà mông triệu thăng thiên
ḿnh sẽ đặng lành. Tôi bước vào tôi kiếm…
Không ai hết ! Tôi lên tiếng rằng : Chị
giữ kẻ liệt, chớ nào chị Đệ ở
đâu ? D́ ấy rằng : Thưa Cha ! D́ ấy
chết chôn rồi. Tức th́ liền bắt tấm
tức. Mọi người chạy đến vây xung quanh
tôi. Ai nấy khóc mùi mẫm. Đoạn th́ [p. 78] các d́ thuật
truyện d́ Đệ đă chết tốt lành
trước mặt Chúa thể nào. Vậy ngày mồng 3
tháng 8 tây, chừng nửa đêm, d́ ấy chịu các phép bí
tích đoạn, th́ thở gần như chẳng
đặng nữa, c̣n nói một hai tiếng nghe không
hiểu được, bời rời từng tiếng, và
coi bộ rán sức lắm ! Đang khi bà nhứt và
gần đủ mặt các d́ các chị qú gối
đọc kinh giơi linh hồn, th́ người ta hiểu ư
d́ ấy muốn xin nước phép lạ Đức Chúa
Bà, vừa nuốt vào được một hai giọt, th́
con mắt đă khác sắc rồi, và đă lờ lệt,
tức th́ liền bảnh lảnh lại, gương mặt
tươi trắng lại và hơi thở c̣n lại
mực thường. D́ ấy liền kêu Giêsu, Maria.
Đoạn lấy hai tay vuốt mặt, ngó các d́ các
chị mà cười, và khoát mền ra mà nói tiếng trong
trẻo như hồi mạnh rằng : Đức Bà
chẳng hề mắc tội tổ tông ta đă kêu xin và
đă trông cậy dường ấy, có lẽ nào mà không
nhậm lời ta ! Bây giờ tôi mạnh rồi, không
đau ǵ nữa hết. Thôi, hết rồi ! D́ ấy
ngó lại các d́ ở chung quanh ḿnh mà cười,
đoạn thêm rằng : Hăy đỡ tôi dậy, tôi
muốn đi. Bà nhứt và ai nấy đều sảng
sốt và tin là phép lạ. Đương khi người ta
vịn d́ ấy ngồi trên giường, th́ có một d́ lấy
tượng ảnh Đức Chúa Bà hiện ra nơi thành
Lourdes đă treo trên phía đầu nằm, mà trao cho d́
ấy, th́ hai tay nắm lấy tượng ảnh,
miệng [p. 79]
th́ mĩm cười mà nói rằng : « Nầy là
Đức Chúa Bà, nầy đây. » D́ vừa nói làm
vậy th́ hai tay liền xùi xuống, và đương c̣n
mĩm cười với Đức Mẹ th́ linh hồn
ĺa khỏi xác, theo Đức Mẹ về nước thiên
đàng.
Ấy
là truyện người cháu rất xứng đáng của
Cha Philipphê Minh tử đạo đă qua đời.
Thật là người rất đỗi có lộc v́ khi ra
trước ṭa Đức Chúa Giêsu là Vua các nữ
đồng trinh, th́ áo trắng Người đă ban cho khi
chịu phép rửa tội, hăy c̣n toàn hảo chẳng chút
bợn nhơ. Khi ấy d́ Đệ chừng 30 tuổi.
Dầu c̣n trẻ làm vậy, nhưng mà chị em cùng các
kẻ Bề trên có ḷng tin cậy, th́ cũng đă tính ngày
sau chọn lên nối quyền bà nhứt.
Mưu
sự tại nhơn, thành sự tại thiên.
Xin
vưng ư Chúa mọi đàng.
D́
Ysave Nguyễn Thị Đệ sinh ra năm 1856. Vào nhà
phước Cái-mơng năm 1874. Khấn hứa năm
1876 ngày lẽ Đức Chúa Bà Môi Khôi. Chết ngày mồng
4 tháng 8 tây năm 1886.
[Người viết chuyện : cha Gernot Quí]
[Câu chuyện này đă được cha Gernot
Quí tường thuật bằng tiếng Pháp và đăng
trên tờ báo "Annales de
<< >>